گروه اقتصاد کلان پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، استقلال بانک مرکزی از دولت یکی از موضوعات پر بحثی است که همواره یک نقد جدی به دولت و بانک مرکزی به دولت است. در مسائلی مثل چاپ پول یا فشارهایی از این دست که به ضرر عموم مردم تمام می شود بحث عدم استقلال بانک مرکزی از دولت مطرح می شود که چون بانک مرکزی مستقل نیست، تابع خواسته های دولت است. برای شفاف سازی این بحث واینکه استقلال بانک مرکزی از دولت نیازمند چه پیش زمینه هایی است و آیا بدون بستر سازی این کار به صلاح جامعه است را با بیژن عبدی اقتصاددان و تحلیلگر مسائل اقتصادی بررسی کردیم که در ادامه آمده است.
بیژن عبدی اقتصاد دان و استاد دانشگاه در خصوص استقلال بانک مرکزی از دولت و مباحثی که سال هاست حول این محور انجام می شود گفت: تصورم این است که بانک مرکزی را نمی‌توان از فضای کلی اقتصاد جدا کرد، به این دلیل که اگر یک استقلال تام به بانک مرکزی داده شود ممکن است بانک مرکزی در برخی تصمیم گیری ها و سیاست گذاری ها به انحراف کشیده شود.
وی در این باره گفت:بنده همواره این پرسش را در مصاحبه هایم با رسانه ها از مسوولین پرسیده ام اما از سوی مسئولین هیچ‌گاه پاسخ شفافی به این موضوع نشنیده‌ام، پرسش بنده این است، اگر قرار است بانک مرکزی مستقل باشد از چه نهادی باید مستقل باشد؟ اگر پاسخگوی دولت نباشد، به چه کسی باید پاسخگو باشد؟ اگر بانک مرکزی در زمان استقلال خود خطا یا انحرافی داشت به چه نهاد و سازمانی باید پاسخگو باشد، مثلا باید پاسخگوی مجلس باشد؟ آیا مثل بودجه باید به مجلس لایحه بدهد یا مجلس طرح بدهد، اگر مثل بودجه زمان بر باشد قطعا بانک مرکزی زمان بری و اتلاف وقت را نمی پذیرد، ضمن اینکه چون بانک مرکزی نهادی مستقل است ممکن است بگوید من این طرح و لایحه ها را قبول ندارم و بودجه مورد نظر را اختصاص نمی دهم! آیا دراین صورت مدیریت بانک مرکزی درست و برنامه های بانک مرکزی به درستی اجرا می شود و به معنای تامین منافع ملی است؟
بیژن عبدی در این باره خاطر نشان کرد: بنابراین باید در ابتدا معنی مستقل بودن دولت از بانک مرکزی را مشخص کنیم که اصلا بانک مرکزی از دولت مستقل می شود، یعنی چه؟ اگر مستقل بودن به معنی این است که دولت تا کنون برای اعمال برخی سیاست ها به بانک مرکزی فشار آورده، این موضوع باید به صورت شفاف مورد کارشناسی قرار بگیرد یعنی حدود وثغور دخالت دولت درسیاست های پولی و ارزی مشخص نشود نه اینکه به یک باره دولت را از بانک مرکزی حذف کنیم، چرا که با الفاظ زیبایی از استقلال بانک مرکزی از دولت رو به رو می شویم، به طوری که شنیده می شود بانک مرکزی مجبور است همه خط و خطوط خود را از دولت بگیرد، اگر استقلال بانک مرکزی به این دلیل است می توان حدی برای دخالت های دولت آن هم درراستای تامین منافع ملی قائل شد.
بیژن عبدی درباره چالش های پیش روی استقلال بانک مرکزی از دولت گفت: به هر حال باید مشخص کنیم تکلیف بانک مرکزی در صورت خروج از مجموعه دولت چه می شود، اگر قرار است فرا قوه‌ای شود باید مصوب و مشخص شود تحت نظر مجلس است یا قوه قضاییه یا ...اگر تحت کنترل و نظر مجلس باشد نمایندگان مجلس به دلیل اکثریت آرای مختلف هر کدام به خودی خود می توانند برای این طرح یک مزیت و یا یک عیب باشند، چرا که تنوع سلایق در مجلس بسیار زیاد است لذا نظارت مجلس از بانک مرکزی هم خط می خورد. از سوی دیگر ممکن است دولت توجیه کند که بر آن بودم تا فلان برنامه را در راستای تامین منافع ملی انجام دهم اما چون بانک مرکزی تحت نظر من نبود وسیاست های من را اعمال نمی کند، این مساله محقق نشد.
کارشناس و تحلیلگر مسائل اقتصادی با انتقاد از نوع نگرش به مسائل مختلف در جامعه و اقتصاد ما که براساس دلایل علمی و تایید شده نیست گفت: متاسفانه ما دچار یک سری از پارادوکس های تئوریک هستیم که تا کنون احدی بدان پاسخ نداده است. در دولت آقای روحانی و آقای احمدی نژاد شاهد اجرای مدل هایی از برنامه های اقتصادی بودیم که در دو دوره اجرا شده اما همه آنها به بن بست خوردند، مثل نرخ سود بانکی، هنوز دولتمردان نمی دانند نرخ سود بانکی باید کاهش بیابد یا افزایش یا همینگونه ثابت بماند؟ همه دچار پارادوکس هستیم، عین این موضوع هم در مورد نرخ ارز به یک چالش تبدیل شده، به این دلیل که نرخ ارز همیشه ابزاری است برای مصارفی چون کالاهای اساسی که ممکن است سر از توزیع رانت دربیاورد،ارزی که به نام تامین کالای اساسی اختصاص داده شده با دلار ۲۵ هزار تومان و حتی گران تر به دست مردم رسیده و تورم شدیدی را ایجاد کرده است، پس عملاً دولت نتوانسته نیتی که برای ارز ارزان قیمت در تامین کالای اساسی داشته را محقق کند، بنابراین استقلال بانک مرکزی درمواردی مثل اعطای ارز، تعیین نرخ ارز و سیاست های ارزی که بانک مرکزی اتخاذ می کند بسیار مهم است چرا که هر تصمیم اشتباهی در این حوزه می تواند تورم شدیدی ایجاد کند که ممکن است بانک مرکزی به دلیل استقلال عمل خود جوابگوی تورم بالا نباشد یا آن را به دولت نسبت دهد، لذا تا این رابطیه به درستی تعریف نشود دچار پارادوکس هستیم.
بیژن عبدی در انتهای بحث خاطر نشان شد: با توجه به چالشها و مشکلاتی که ممکن است در موضوع استقلال بانک مرکزی از دولت ایجاد شود باید به این موضوع بپردازیم که چگونه می توان بانک مرکزی داشت که تحت فشار زیاده خواهی های دولت مثل استقراض و چاپ پول که منشاء تورم است نباشد اما درعین حال فارغ از دولت آنقدر دست بازی نداشته باشد که این بار از آن سوی بام به پایین بیفتیم و بانک مرکزی درراستای تامین منافع نظام بانکی حرکت کند نه منافع عموم مردم، این موضوع باید درمجلس و دربین کارشناسان و نخبگان مورد بررسی های دقیق و موشکافانه قرار بگیرد تا یک راه سوم راه حل مناسبی برای این مساله یافت شود و بانک مرکزی علاوه بر مستقل بودن، پاسخگو هم باشد و به صورت مستقل نتواند تصمیماتی اتخاذ کند که شاید در راستای منفعت عمومی نباشد.
نظر شما